Het nut en de noodzaak van een aandeelhoudersovereenkomst

Verhouding tussen aandeelhoudersovereenkomst en statuten

Wellicht ga je er als aandeelhouder vanuit dat de statuten van de werkmaatschappij het spoorboekje vormen voor alle denkbare situaties, maar daarin zijn bepaalde essentiële zaken vaak niet geregeld.

Als eerste voorbeeld noemen wij de situatie waarbij twee beheervennootschappen aandeelhouder zijn van de werkmaatschappij. Als de enig aandeelhouder/bestuurder (hierna: ‘de dga’) van één van de beheervennootschappen langdurig ziek is, dan voorzien de statuten van de werkmaatschappij niet in deze omstandigheid. De statuten zien in de regel namelijk met name op het niveau van de (rechts)personen direct boven de werkmaatschappij en niet op het niveau van de (rechts)personen dáár weer boven. Zeker als de samenwerking afhankelijk is van de kwaliteiten van de betreffende dga, moet je een regeling hebben getroffen voor het geval dat deze dga voor een langere periode wegvalt wegens ziekte.

Andere zaken die niet of niet voldoende in de statuten van de werkmaatschappij geregeld zijn, vormen onder meer de omschrijving van diverse omstandigheden die leiden tot een aanbiedingsplicht van de aandelen in de werkmaatschappij aan de andere aandeelhouder(s). Ook de toepasselijkheid van specifieke prijsbepalingsregelingen voor de aandelen, dividendpolitiek, geheimhoudingsbedingen en non-concurrentie- en relatiebedingen zijn vaak niet of niet voldoende in de statuten geregeld. Deze onderwerpen hebben een meer subjectief karakter, terwijl de statuten objectief van aard zijn.

Sinds 1 oktober 2012, de datum waarop de zogenaamde ‘flex-wetgeving’ in werking is getreden en de ‘flex-BV’ is geïntroduceerd, kan de notaris subjectieve en flexibelere bepalingen ook opnemen in de statuten . Dit biedt de mogelijkheid om statuten meer ‘op maat’ te laten maken dan voorheen. De vraag is of je deze bepalingen in de statuten wil laten opnemen of dat het de voorkeur heeft om deze op te nemen in een aandeelhoudersovereenkomst.

De notaris stelt de statuten op in een ‘notariële akte’ die vervolgens integraal worden gepubliceerd in het handelsregister van de Kamer van Koophandel, zodat deze openbaar zijn en de tekst daarvan door iedereen kan worden opgevraagd. Een aandeelhoudersovereenkomst hoeft niet door de notaris te worden opgesteld; deze kan ook in de vorm van een ‘onderhandse akte’ worden opgesteld. Het is een persoonlijk contract tussen de betreffende partijen en is niet openbaar te raadplegen. Dit is de reden dat partijen er vaak voor kiezen om vertrouwelijke, individuele en bijzondere regelingen op te nemen in een aandeelhoudersovereenkomst. Een aandeelhoudersovereenkomst is bovendien flexibel in die zin dat de partijen de overeenkomst relatief eenvoudig (onderhands) kunnen aanpassen, terwijl voor de aanpassing van statuten een notariële akte van statutenwijziging vereist is. Wel moet je in de gaten houden dat later toetredende aandeelhouders ook partij worden bij de aandeelhoudersovereenkomst. Daarbij moet ook worden beoordeeld of door de gewijzigde aandelenverhouding, de aandeelhoudersovereenkomst moet worden aangepast .
Een aandeelhoudersovereenkomst kan je slechts wijzigen met instemming van alle individuele contractspartijen; statuten kun je alleen laten wijzigen door een besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders, dus door een besluit van het orgaan als zodanig, gevolgd door een notariële akte van statutenwijziging.

Strijdigheid aandeelhoudersovereenkomst en statuten

Maar wat geldt tussen partijen als de bepalingen van de aandeelhoudersovereenkomst in strijd zijn met de bepalingen van de statuten? Daarover is meerdere keren geprocedeerd, zodat het belangrijk is discussies en onduidelijkheid tussen partijen te voorkomen. In de aandeelhoudersovereenkomst wordt dan ook vaak opgenomen dat, bij strijdigheid tussen de bepalingen van de statuten en die van de aandeelhoudersovereenkomst, de bepalingen van de aandeelhoudersovereenkomst voorrang hebben. Bovendien wordt vaak opgenomen dat dit dan als gevolg heeft dat de betreffende bepalingen van de statuten moeten worden aangepast, zodanig dat deze corresponderen met de bepalingen van de aandeelhoudersovereenkomst.

Behalve in de hiervoor genoemde algemene bepaling over eventuele strijdigheid tussen de bepalingen van de statuten en die van de aandeelhoudersovereenkomst, wordt dit in de aandeelhoudersovereenkomst bij specifieke bepalingen vaak nog eens benadrukt. Dit gebeurt bijvoorbeeld ingeval van een afwijking van de blokkeringsregeling (aanbiedingsregeling van de aandelen) in de statuten. In de betreffende bepaling van de aandeelhoudersovereenkomst wordt dan nog eens expliciet opgenomen dat partijen deze afwijking in hun contractuele verhouding aanvaarden en dat zij afstand doen van de blokkeringsregeling in de statuten.

In de aandeelhoudersovereenkomst te regelen zaken

Wat kun je nu eigenlijk allemaal regelen in de aandeelhoudersovereenkomst? We lichten hieronder een aantal zaken uit:

• het omschrijven van de informatie die aan de AvA moet worden verstrekt;
• het opnemen van een lijst met (zwaarwegende) bestuursbesluiten waarvoor de voorafgaande schriftelijke goedkeuring van de AvA vereist is;
• het omschrijven van de besluiten van de AvA waarvoor een gekwalificeerde meerderheid van stemmen binnen de AvA vereist is;
• het omschrijven van de omstandigheden die een dga regarderen (bijvoorbeeld langdurige arbeidsongeschiktheid) en die leiden tot een aanbiedingsplicht voor de betreffende aandeelhouder van de aandelen in de werkmaatschappij aan de andere aandeelhouder(s);
• het omschrijven van de omstandigheden die een aandeelhouder van de werkmaatschappij regarderen (bijvoorbeeld overtreding van een benoemde bepaling in de aandeelhoudersovereenkomst) en die leiden tot een aanbiedingsplicht voor die aandeelhouder van de aandelen in de werkmaatschappij aan de andere aandeelhouder(s);
• het omschrijven van de gronden die leiden tot een aanbiedingsplicht voor een ‘good leaver’ (bijvoorbeeld langdurige arbeidsongeschiktheid van een dga: buiten de invloedsfeer van de dga) en een ‘bad leaver’ (bijvoorbeeld overtreding van een benoemde bepaling in de aandeelhoudersovereenkomst door een aandeelhouder: binnen de invloedsfeer van de aandeelhouder) en de omschrijving van de koopprijzen van de aandelen in die gevallen;
• bij een voorgenomen overdracht van de aandelen in de werkmaatschappij door een aandeelhouder aan een derde: een meeverkoopplicht van de andere aandeelhouder(s) (de zogenaamde ‘drag along clausule’) c.q. een meeverkooprecht van de andere aandeelhouder(s) (de zogenaamde ‘tag along clausule’);
• dividendpolitiek: in welke situaties kan de AvA wel/niet besluiten tot dividenduitkering (met inachtneming van de wettelijke bepalingen);
• een geheimhoudings-, non-concurrentie- en relatiebeding op straffe van een boeteclausule;
• bijvoorbeeld ingeval van staken van stemmen binnen het bestuur of de AvA: een deskundigenregeling.

De hierboven vermelde lijst is slechts een kleine opsomming van mogelijk te regelen zaken. Daarbij zie je ook een onderscheid tussen bestuursbesluiten en AvA-besluiten. Bestuursbesluiten zijn bijvoorbeeld investeringsbesluiten en het aangaan van contracten in het algemeen. AvA-besluiten zijn bijvoorbeeld de benoeming en het ontslag van bestuurders, dividenduitkeringen, het vaststellen van de jaarrekening en statutenwijziging.

De toegevoegde waarde van het omschrijven van AvA-besluiten waarvoor een gekwalificeerde meerderheid van stemmen binnen de AvA vereist is en het bepalen van de hoogte van deze gekwalificeerde meerderheid (bijvoorbeeld 67 % of 75 %), is gelegen in de verhouding waarin de aandeelhouders deelnemen in de werkmaatschappij. Je kan daarbij bijvoorbeeld bewerkstelligen dat een minderheidsaandeelhouder in de AvA invloed heeft op de besluitvorming over nader te omschrijven, zwaarwegende AvA-besluiten.

Voorkom onduidelijkheid en onnodige discussies

Het aantal onderwerpen dat je in een aandeelhoudersovereenkomst kan of moet regelen, is divers. Als bepaalde onderwerpen niet in de statuten zijn geregeld en ook niet in een aandeelhoudersovereenkomst, kan dit leiden tot discussies en onduidelijkheid tussen de aandeelhouders en mogelijk zelfs tot gerechtelijke procedures. Door het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst kun je discussies en procedures zoveel mogelijk voorkomen. Bovendien kun je bepaalde discussies maar beter gevoerd hebben op het moment dat de verhoudingen nog goed zijn dan dat je hier pas over gaat nadenken als je met een bepaalde situatie wordt geconfronteerd.

Het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst is juridisch maatwerk, waarbij onze advocaten je graag adviseren. Een advocaat aandeelhoudersovereenkomst van Dommerholt Advocaten kan een aandeelhoudersovereenkomst voor je opstellen in het geval er sprake is van twee of meer aandeelhouders. Wat hierin wel of niet opgenomen kan of moet worden, bepalen we op basis van de structuur van de vennootschappen, de onderlinge verhouding tussen de aandeelhouders en bestuurders, evenals de inhoud van de statuten. Heb je hierover vragen, bel dan gerust met een advocaat aandeelhoudersovereenkomst!